Σεντούκι θησαυρού στο βυθό της Κρήτης

Κειμήλια, ιερά λείψανα και πολύτιμα σκεύη αιώνων βγαίνουν στην επιφάνεια

Ένας θησαυρός που θα προκαλέσει παγκόσμιο ενδιαφέρον αποκαλύπτεται τις τελευταίες ώρες καθώς το βαρύτιμο σεντούκι των μυστικών ανοίγει στο βυθό του Κρητικού Πελάγους.

Η μια από τις δύο χαμένες γαλέρες του Φραντσέσκο Μοροζίνι, που ναυάγησαν ανοικτά της Κρήτης μεταφέροντας τα κειμήλια από τον Χάνδακα, λίγο πριν η πρωτεύουσα της Κρήτης πέσει στα χέρια των Τούρκων μετά την αυλαία της πλέον μακροχρόνιας πολιορκίας που έχει καταγράψει η ιστορία, εντοπίστηκε. Οι επιστήμονες αναρριγούν στη σκέψη και μόνο των γνώσεων που περιμένουν τους ανασκαφείς της Εφορίας Ενάλιων Αρχαιοτήτων που θα πιάσουν δουλειά από την ερχόμενη Δευτέρα, σύμφωνα με την εφημερίδα «Νέα Κρήτη».

Οι ιστορικές μαρτυρίες για το περιεχόμενο των γαλερών προκαλούν συγκίνηση και δέος, καθώς μέσα σε αυτές υπήρχαν κειμήλια, ιερά λείψανα, αρχειακό υλικό, πολύτιμα σκεύη και έργα τέχνης ανεκτίμητης αξίας που βρίσκονταν στις εκκλησίες, τα μοναστήρια και τα δημόσια κτήρια του Χάνδακα, της πόλης που σήμερα φέρει το όνομα Ηράκλειο.

Η ανακάλυψη

Το «ναυάγιο Μοροζίνι», όπως το έχουν ήδη βαφτίσει οι ειδικοί παραπέμποντας στον τελευταίο υπερασπιστή του Χάνδακα και αρχιτέκτονα της συνθήκης με τους Τούρκους, που επέτρεψε την ασφαλή απομάκρυνση του πληθυσμού της πόλης, των κειμηλίων και των αρχείων του, πριν παραδώσει το Χάνδακα στα χέρια τους, εντοπίστηκε τυχαία κατά τις εργασίες πόντισης καλωδίου οπτικών ινών από ισραηλινό σκάφος, σε τοποθεσία που για ευνόητους λόγους κρατείται μυστική.

Σύμφωνα πάντως με ασφαλείς πληροφορίες, αυτή βρίσκεται ανατολικά των Κυθήρων. Οι ωκεανογράφοι του σκάφους αναγνώρισαν την ύπαρξη ναυαγίου και ενημέρωσαν, ως όφειλαν, τις ελληνικές Αρχές οι οποίες έδωσαν εντολή στο Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών να αποστείλει το βαθυσκάφος του από την Κρήτη για την «αναγνώριση εδάφους».

Η «Maria Pinta»

Οι πρώτες εικόνες από το ROV εστάλησαν στην Εφορία Εναλίων η οποία συνέκρινε τα πρώτα δεδομένα με τις ιστορικές μαρτυρίες, ταυτίζοντας το πλοίο με μια από τις γαλέρες του Μοροζίνι.

Υπό άκρα μυστικότητα, πραγματοποιήθηκε μια πρώτη κατάδυση στο σημείο όπου οι αρχαιολόγοι μπόρεσαν να επιβεβαιώσουν την ανακάλυψη χάρις σε ένα κανόνι το οποίο ανέγραφε το χαρακτηρισμό "Serenissima", που παραπέμπει στη Βενετία, το όνομα "Maria Pinta" και τη χρονολογία 1660.

Χάρις στην άμεση συνδρομή του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας και του Μουσείου Correr της πόλης έγινε δυνατή η αναγνώριση του πλοίου, μιας τυπικής βενετσιάνικης γαλέρας, η οποία είχε ναυπηγηθεί στη Γαληνότατη εκείνη τη χρονολογία και είχε αποσταλεί στην Κρήτη το 1665.

Αιώνια μυστικά

Κάπως έτσι το σκουριασμένο λουκέτο του χρόνου έσπασε ανοικτά της Κρήτης στα βάθη του πελάγους. Αρχικά τα μάτια των επιστημόνων είδαν μέσα από τις οθόνες του βαθυσκάφους τα ίχνη στο βυθό από το φορτίο που μετέφερε το ναυάγιο.

Καθώς προσέγγιζαν το χώρο που είχαν μετατρέψει σε φωλιά εκατοντάδες θαλάσσια είδη, είδαν το παραπέτασμα της ιστορίας να ανοίγει αργά, αργά και να δίνει τις πρώτες ενδείξεις που αργότερα έγιναν αποδείξεις για το θησαυρό που χάθηκε αλλά δε λησμονήθηκε, γυρίζοντας τους δείκτες του ρολογιού του χρόνου αιώνες πίσω.

Στο λυκόφως του Χάνδακα στα τέλη Σεπτεμβρίου του 1669... Είδη καθημερινής χρήσης όπως μεταλλικά αγγεία στο βυθό, σκουριασμένα σεντούκια και σωροί από βόλια για τα κανόνια.

Οι καταδύσεις

Οι πρώτες αναγνωριστικές καταδύσεις έγιναν, σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες της εφημερίδας «Νέας Κρήτης», στις αρχές της εβδομάδας και αναμένεται να συνεχιστούν τις επόμενες ημέρες αν το επιτρέψει ο καιρός.

Ήδη έχουν ανασυρθεί κάποια από τα αντικείμενα που συντηρούνται στα εργαστήρια της Εφορίας Εναλίων στην Αθήνα. Αυτό που περιμένουν τώρα οι επιστήμονες είναι η έναρξη της ανασκαφής στο ναυάγιο ώστε να έρθουν στο φως όλα τα αντικείμενα που περιελάμβανε, για τα οποία ως τώρα μονάχα εικασίες μπορούν να γίνουν.

Αυτό που κάνει τους αρχαιολόγους να νιώθουν ενθουσιασμένοι είναι η πιθανότητα, έστω και μικρή, να έχουν διασωθεί από μια παραξενιά της φύσης, αν έχουν σφραγιστεί αεροστεγώς, άγνωστα έγγραφα-ντοκουμέντα από το αρχείο του δούκα της Candia, που πήρε ο Μοροζίνι από το Ηράκλειο το 1669, ενώ σίγουρο θεωρείται ότι θα εντοπιστούν μεταλλικά σκεύη και κειμήλια από τις εκκλησίες του Χάνδακα καθώς και έργα τέχνης, όπως γλυπτά.

Η ιστορία του ναυαγίου

Το χρονικό των γαλερών

Η ιστορία των γαλερών σε σχέση με την Κρήτη και το Χάνδακα και φυσικά της «Maria Pinta» ξεκινά το Σεπτέμβριο του 1669 με φόντο τα καπνισμένα ερείπια της «πόλης -φάντασμα».

Από το λιμάνι της πόλης σάλπαραν πέντε γαλέρες κουβαλώντας στα αμπάρια τους τον πιο πολύτιμο θησαυρό της Candia και μαζί τις μνήμες. Τρεις από αυτές έφτασαν στη Βενετία, καθώς οι άλλες ναυάγησαν. Στα αμπάρια τους υπήρχαν κειμήλια από τους ναούς του Ηρακλείου, όπως μια φιάλη που θεωρούνταν ότι περιείχε αίμα του Χριστού, που είχε συλλεχθεί από το σταυρό και φυλασσόταν στο μοναστήρι του Αγίου Φραγκίσκου, εικόνες, ιερά λείψανα, εκκλησιαστικά σκεύη και η κάρα του Αποστόλου Τίτου, από τον ομώνυμο ναό. Επίσης μοναδικά έργα τέχνης από το Ναό του Σωτήρα, καμπάνες και η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Μεσοπαντίτισσας που είχε διαδραματίσει καθοριστικό χρόνο στα χρόνια της πολιορκίας, καθώς σε αυτήν έβρισκαν παρηγοριά και ελπίδα οι πολιορκημένοι Χριστιανοί.

Αρκετά από αυτά, όπως η κάρα του Αγίου Τίτου και η εικόνα της Μεσοπαντίτισσας, έφτασαν στη Βενετία.

Τα κειμήλια

Μένει να αποδειχτεί τώρα ποια από εκείνα που θεωρούνταν ως χαμένα θα πάρουν και πάλι τη θέση τους στην ιστορία. Και βέβαια μένει να καταδειχτεί η ετοιμότητα του Δήμου Ηρακλείου και των τοπικών φορέων για να διασφαλίσουν ότι δε θα επαναληφθεί η ιστορία της «Τερέζας», του Γαλλικού ναυαγίου ανοικτά του κόλπου του Δερματά, τα ευρήματα από το οποίο στην πλειονότητά τους βρίσκονται στις αποθήκες της Εφορίας Ενάλιων Αρχαιοτήτων στην Αθήνα και δεν έχουν ποτέ εκτεθεί στο Ηράκλειο, όπου θα έπρεπε να έχουν βρει μόνιμη στέγη