Η δημοσιογραφία των ολίγων….

Του Νικηφόρου Μαλεβίτη

Με αφορμή την πρόσφατη ανάρτηση-απάντηση στο blog του Πιτσιρίκου στον αρθρογράφο της Καθημερινής, Πάσχο Μανδραβέλη, ο οποίος με τη σειρά του σχολίαζε το γνωστό ντοκιμαντέρ του δημοσιογράφου Άρη Χατζηστεφάνου, στο οποίο καταγγέλλονται οι δημοσιογράφοι που όπως λέει «αποκρύπτουν την αλήθεια»  (εάν μπερδευτήκατε, δεν είστε οι μόνοι), μου δημιουργήθηκε η εύλογη απορία για το ποιον αφορά τελικά η δημοσιογραφία στην Ελλάδα.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή... Κάποτε μαθαίναμε στα έδρανα κάποιων πανεπιστημίων πως η δημοσιογραφία στοχεύει στην ενημέρωση του πολίτη, στην αμερόληπτη και αντικειμενική καταγραφή της πραγματικότητας. Έπειτα, μεγαλώνοντας λιγάκι, μάθαμε και άλλα πράγματα, λίγο πιο ανησυχητικά. Πως τα μέσα συνδράμουν όχι μόνον στη δημιουργία, αλλά και στη χειραγώγηση της κοινής γνώμης και πως ορίζουν την ατζέντα της ημέρας στρέφοντας την προσοχή του κοινού στα θέματα που εκείνα ορίζουν ως σημαντικά, παραβλέποντας έτσι ένα μεγάλο κομμάτι της επικαιρότητας. Επίσης, πως πολλές φορές δημιουργούν μία κυρίαρχη συναίνεση, εξοβελίζοντας στο πυρ το εξώτερο και πολλές φορές στη σιωπή, όσους έχουν αντίθετες απόψεις.

Όλα αυτά καλώς ή κακώς τα δεχτήκαμε, αναγνωρίζοντας αφενός μεν πως η κοινωνία μας δεν είναι αγγελικά πλασμένη και αφετέρου παίρνοντας κουράγιο από νεότερες ακαδημαϊκές θεωρίες των Μέσων, που μας διαβεβαιώνουν ότι τα όσα γράφονται, προβάλλονται ή ακούγονται, επιδέχονται πολλαπλές και ενίοτε αντικρουόμενες ερμηνείες από το κοινό, αντίθετες πολλές φορές από τις προθέσεις του εκάστοτε πομπού. Με λίγα λόγια, ευτυχώς, η χειραγώγηση δεν είναι πάντα τόσο απλή ή τόσο εφικτή, όσο πιστεύουν οι συνωμοσιολόγοι.

Αν όμως οι σύγχρονες τεχνολογικές και ακαδημαϊκές εξελίξεις μας δίνουν πάτημα ελπίδας, οι στρεβλώσεις της δημοσιογραφίας στην Ελλάδα, κάνουν ακόμα και τους πιο αισιόδοξους να απελπίζονται. Δεν θα αναφερθώ εκτενώς σε όλο το φάσμα των προβλημάτων, αυτό θα ήταν καλύτερα αντικείμενο μιας διδακτορικής διατριβής, και έχουν υπάρξει άλλωστε συνάδελφοι που έχουν ήδη διατυπώσει επιτυχώς αυτά τα αγωνιώδη ερωτήματα (έξοχο και ευθύβολο ήταν πέρυσι τον Ιούλιο, το άρθρο του Στάθη Τσαγκαρουσιάνου «η χαμένη τιμή της δημοσιογραφίας»). Θα σταθώ μονάχα σε μία πτυχή αυτής της παθογένειας, εκείνης που καταδεικνύει πως η δημοσιογραφία στη χώρα μας έχει γίνει τόσο αυτοαναφερόμενη και αυτιστική, που καταντά να αφορά ελάχιστη μερίδα του κοινού και δη τους ίδιους δημοσιογράφους.

Όταν λοιπόν το σινάφι μας δεν συνομιλεί και δεν συνδιαλέγεται με την εκάστοτε εξουσία ή πολιτική δύναμη, τότε αναζητώντας ευήκοα ώτα αποφασίζει, με τα ίδια στρεβλά κριτήρια, να απευθυνθεί στον εαυτό του. Δημοσιογράφοι, που απαντούν έμμεσα ή άμεσα σε δημοσιογράφους, εκπομπές που απαντούν σε εκπομπές, άρθρα και αναρτήσεις που απαντούν σε άλλα άρθρα κ.ο.κ.  Κάπου εκεί στον αγώνα για την ενημέρωση, πολλοί από εμάς αποφασίσαμε πως η πιο ενδιαφέρουσα είδηση είναι - τι άλλο; - ο ίδιος μας ο εαυτός, λησμονώντας έτσι τη βασική - βασικότερη - αρχή των μέσων, ότι δηλαδή η επικοινωνία προϋποθέτει και πομπό και δέκτη. Από την κριτική φυσικά, δεν εξαιρώ ούτε τον εαυτό μου.

Αυτό που δεν καταλαβαίνουν όμως όσοι αρέσκονται σε τέτοιου είδους συνδιαλέξεις, είναι πως όταν η δημοσιογραφία παύει να αφορά το κοινό και την κοινωνία, οδηγείται με μαθηματική ακρίβεια στην εξαφάνιση. Η δημοσιογραφία των ολίγων μας θυμίζει νοερά τη δημοκρατία των ολίγων, εκείνη που από κοινό αγαθό περιορίστηκε να εξασκείται από μία ολιγάριθμη ομάδα ατόμων.  Και στην δική μας ταραγμένη εποχή, αυτό που χρειαζόμαστε περισσότερο απ΄ όλα είναι δημοσιογράφους νηφάλιους και ενεργητικούς και όχι νάρκισσους που, απορροφημένοι τόσο πολύ από την αντανάκλαση τους, ξεχνούν να απευθυνθούν στον περιβάλλοντα κόσμο.

Κάπου εδώ θα έπρεπε να πω πως εκτιμώ βαθύτατα και τους δύο προαναφερθέντες συναδέλφους και πως το περιστατικό με το οποίο ξεκίνησε αυτό το άρθρο αποτελεί μονάχα μια αφορμή για να εκφραστούν γενικότεροι προβληματισμοί για την πορεία της ενημέρωσης. Ας με συγχωρήσουν όμως που δεν θα το κάνω, γιατί η προσωπική άποψη που έχει ο ένας για τον άλλο, είναι ακόμη ένα θέμα που δεν αφορά τους αναγνώστες.